ζάγρος

(Zagros). Ορεινό συγκρότημα (ψηλότερη κορυφή 4.432 μ.) της δυτικής Ασίας, που ορίζει από τα Δ και τα Ν το ιρανικό οροπέδιο. Εκτείνεται από την Αρμενία έως το Βελουχιστάν και δεσπόζει του βαθυπέδου της Μεσοποταμίας, του Περσικού κόλπου και του κόλπου του Ομάν. Πολιτικά, ανήκει κατά το μεγαλύτερο μέρος στο Ιράν· όμως, το βορειοδυτικό τμήμα του διασχίζει και την ανατολική Τουρκία και το βορειοανατολικό Ιράκ. Γεωλογικά, το σύστημα χρονολογείται από την τριτογενή περίοδο και αποτελεί μία από τις πιο επιβλητικές και πιο τυπικές εκδηλώσεις της αλπικο-ιμαλαϊανής ορεογένεσης. Από τεκτονική άποψη, το βορειοδυτικό τμήμα είναι το πιο ποικίλο και παρουσιάζει τις μεγαλύτερες αντιθέσεις: τις ορεινές γραμμές διαδέχονται εσωτερικές λεκάνες, ανάμεσα στις οποίες και εκείνη που σήμερα καλύπτουν τα νερά της λίμνης Ουρμίας, ίσως από καταβύθιση, μεμονωμένα ανάγλυφα, ηφαιστειακά συγκροτήματα, όπως το Σαχάντ (3.700 μ.) στο Αζερμπαϊτζάν στα Α της λίμνης Ουρμίας, και βαθιές κοιλάδες τις οποίες διασχίζουν ορμητικοί χείμαρροι. Αντίθετα, ο κεντρικός Z. παρουσιάζεται ως μία απόλυτα κανονική διαδοχή ορεινών ευθύγραμμων προεκτάσεων, άγονων κατά το μεγαλύτερο μέρος και χωρίς βλάστηση, με κατεύθυνση από ΒΑ προς ΝΑ, που περικλείουν εσωτερικές λεκάνες, σκεπασμένες συχνά από μεγάλες εκτάσεις αλατιού. Πιο ανώμαλο παρουσιάζεται το νοτιοανατολικό τμήμα, όπου τα ανάγλυφα, χαμηλότερου ύψους, έχουν συγκεχυμένη διάταξη. Παρ’ όλα αυτά, είναι ευδιάκριτη η γενική κατεύθυνση από Α προς Δ. Αρκετά συχνά, με την ονομασία Ζ. υποδηλώνεται ένα μέρος του συστήματος και κυρίως το τμήμα που εκτείνεται από το Αζερμπαϊτζάν έως το Φαρς με νοτιοανατολική κατεύθυνση. Φωτογραφία του ορεινού συγκροτήματος του Ζάγρου, στο Ιράν, από δορυφόρο της ΝΑΣΑ (φωτ. ΝΑSA, earth.jsc.nasa.gov.). Τοπίο του Ζάγρου, ορεινού συστήματος της δυτικής Ασίας, κοντά στην αρχαία Περσέπολη.

* * *

ζάγρος, -α, -ον (Α)

ανυπόδητος, ξυπόλητος.